Golden handcuffs là gì?

Golden handcuffs hay còng tay vàng là thuật ngữ dùng để gọi các đãi ngộ về tài chính nhằm khuyến khích nhân viên ở lại cống hiến cho công ty trong một khoảng thời gian nhất định. Còng tay vàng được xem là một loại công cụ giúp chủ doanh nghiệp giữ chân các nhân sự quan trọng, thường được áp dụng cho các vị trí quản lý cấp cao, hay nhân viên có kỹ năng đặc thù hoặc có hiệu suất làm việc cao.

Đặc điểm của golden handcuffs

Các chính sách “còng tay vàng” thường được sử dụng nhiều trong các ngành đang khan hiếm nguồn lao động, hoặc trong các ngành có tính cạnh tranh cao, vì việc đào tạo hay tuyển dụng nhân sự trong những ngành này thường rất tốn kém. Do vậy khi công ty đã tìm thấy nhân sự đủ thực lực, họ thường tìm mọi cách để ngăn nhân sự đó rời đi.

Golden handcuffs có thể được áp dụng dưới nhiều hình thức khác nhau, thường gặp nhất bao gồm: quyền chọn mua cổ phiếu cho nhân viên, kế hoạch hưu trí bổ sung (SERPs), tiền thưởng, các chuyến du lịch nghỉ dưỡng, cấp phương tiện đi lại, chính sách bảo hiểm, v.v…

Tuy được áp dụng dưới nhiều dạng khác nhau, nhưng những chiếc còng vàng thường có một điểm chung là thường đi kèm với quy định về thời gian. Cụ thể nếu người lao động muốn có được những lợi ích này, họ buộc phải ở lại và cống hiến cho công ty trong một khoảng thời gian nhất định, thường là vài năm. Và nếu nhân viên không đáp ứng được yêu cầu này, đồng nghĩa với những đãi ngộ này sẽ biến mất hoặc thậm chí bị yêu cầu hoàn lại.

Các Loại còng vàng

Có một số kiểu golden handcuffs mà người sử dụng lao động có thể sử dụng để khuyến khích mọi người ở lại với công ty của họ:

Tiền thưởng

Một trong những kiểu đơn giản và phổ biến nhất của golden handcuffs là tiền thưởng. Các công ty thường đưa ra các mức hứa hẹn về tiền thưởng thêm cho nhân viên nếu đạt được một số chỉ tiêu nào đó, như tăng trưởng doanh số bán hàng hoặc nếu công ty đạt được một cột mốc doanh thu nhất định. Tiền thưởng cũng có thể được trả theo thâm niên hoặc theo các cột mốc nhất định. Tại Việt Nam, tiền thưởng theo các ngày lễ - tết hoặc lương tháng 13 là ví dụ điển hình cho cơ chế còng tay vàng.

Quyền mua cổ phần của chính công ty đang làm việc

Quyền mua cổ phần cũng là một dạng phổ biến của golden handcuffs. Nhiều công ty cung cấp cho nhân viên quyền sở hữu một phần của công ty thông qua việc nắm giữ cổ phần. Theo đó nhân viên có thể mua trực tiếp cổ phần từ công ty với giá thấp hơn giá thị trường, hoặc công ty phát hành quyền mua cổ phiếu với giá ưu đãi cho nhân viên. Các đãi ngộ này còn được gọi là ESOP (Employee Stock Ownership Plan), được hiểu là kế hoạch phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động. ESOP thường có quy định về thời gian, tức nhân viên không được phép bán cổ phần hoặc thực hiện quyền mua ngay lập tức, mà phải sau một khoảng thời gian nhất định làm việc cho công ty. Nếu nhân viên nghỉ việc trong thời gian này, quyền mua cổ phần cũng sẽ bị thu hồi. Ngoài những yếu tố trên, việc nhân viên sở hữu cổ phần cũng giúp họ có động lực gắn bó và cống hiến nhiều hơn cho công ty nhờ cảm giác “làm việc cho chính mình”.

ESOP

ESOP (Employee Stock Ownership Plan) là kế hoạch phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty.

ProFinNguyễn Dương

Các kế hoạch hưu trí bổ sung (SERPs)

SERP là một ví dụ khác về golden handcuff mà công ty sử dụng để giữ nhân sự cấp cao. Cụ thể, công ty sẽ cung cấp thêm chế độ phúc lợi hưu trí cho một số nhân sự chủ chốt, ngoài những đãi ngộ có sẵn. Theo đó những nhân sự chủ chốt của công ty khi đáp ứng đủ điều kiện sẽ nhận được một khoản tiền lớn khi về hưu.

Ưu đãi làm việc

Các công ty có thể cung cấp cho nhân viên một loạt chế độ làm việc đặc biệt để khuyến khích họ. Ví dụ như thêm ngày nghỉ có trả lương, chế độ xe đưa đón, chế độ du lịch nghỉ dưỡng, hoặc nâng cấp các trang thiết bị mới cho nhân viên sau một khoảng thời gian nhất định.

Ưu đãi lãi suất

Thường được các tổ chức tín dụng áp dụng cho nhân viên. Các đãi ngộ này thường cho phép nhân viên của chính tổ chức tín dụng đó được vay vốn với lãi suất thấp hơn hoặc thủ tục vay đơn giản hơn so với những khách hàng khác. Hạn mức vay sẽ tùy thuộc vào cấp bậc và thâm niên của nhân viên.

Ưu đãi đào tạo

Đây là hình thức đãi ngộ thường thấy ở những ngành đòi hỏi nhân viên phải có trình độ chuyên môn cao hoặc phải có chứng chỉ hành nghề đặc thù như công nghệ, tài chính, y tế,... Theo đó, nhân viên có đủ điều kiện sẽ được công ty tài trợ tham gia các khóa học để lấy chứng chỉ hoặc nâng cao kỹ năng chuyên môn. Đổi lại nhân viên đó phải cam kết ở lại và làm việc cho công ty trong một khoảng thời gian nhất định.

Ưu - nhược điểm của còng tay vàng

Ưu điểm

Những chiếc còng vàng được sử dụng hợp lý sẽ có lợi cho cả công ty lẫn nhân viên. Các công ty sử dụng chính sách này để thể hiện sự công nhận và khuyến khích các nhân sự có thực lực tiếp tục ở lại và cống hiến. Về phía nhân viên, họ nhận được các đãi ngộ hấp dẫn và thấy được giá trị thực sự của mình đối với tổ chức. Cơ cấu đãi ngộ càng nhiều, nhân viên càng muốn gắn bó lâu hơn và cống hiến nhiều hơn. Đây cũng chính là điều mà công ty mong muốn.

Đối với các công ty, việc tuyển dụng và thay thế nhân sự chủ chốt như giám đốc điều hành có thể là một điều khó thực hiện. Hay với những nhân viên chủ chốt, sẽ có nhiều rủi ro và chi phí phát sinh cho việc thuê và đào tạo một nhân viên mới. Vì thế, có nhiều công ty sẽ ưa thích việc chi nhiều tiền hơn để giữ lại một số nhân sự quan trọng. Hơn nữa, về tài chính, công ty cũng được lợi do các khoản đãi ngộ này thường sẽ là lời hứa, cam kết chứ chưa phát sinh ở thời điểm hiện tại. Do vậy các cơ chế còng vàng cũng thường được các công ty khởi nghiệp ở giai đoạn đầu sử dụng để tối ưu chi phí.

Còng tay vàng cũng là một công cụ giúp hỗ trợ tuyển dụng nhân viên mới. Khi phỏng vấn các ứng viên hàng đầu trong ngành, mức lương cao có thể không đủ hấp dẫn họ, bởi nghĩa vụ thuế thu nhập tương ứng. Vì thế các nhà tuyển dụng sẽ sử dụng các ưu đãi như chế độ xe riêng đưa đón, cơ chế quyền mua cổ phần ưu đãi, hay chế độ bảo hiểm đặc biệt để thuyết phục họ.

Nhược điểm

Chiếc còng vàng nếu bị lạm dụng cũng sẽ phát sinh các nhược điểm nguy hiểm. Khi nhân viên đã nhận được quá nhiều đãi ngộ, họ có thể mang tư duy làm việc vì tiền. Những nhân sự này thường chỉ làm việc với năng suất tối thiểu để đạt đủ chỉ tiêu, và có thể rời đi ngay khi hết thời hạn cam kết.

Với các công ty lớn, việc trao còng tay vàng cho quá nhiều nhân viên sẽ như một quả bom nổ chậm. Đến một lúc nào đó, khi tất cả các còng tay vàng được mở, công ty có thể phải tốn một khoản chi phí khá lớn. Hơn nữa việc hàng loạt nhân viên nghỉ việc ngay sau khi nhận được đãi ngộ cũng là một rủi ro không nhỏ. Đối với đãi ngộ bằng quyền mua cổ phần ưu đãi, việc lạm dụng chúng cũng sẽ tạo ra mâu thuẫn giữa công ty và các cổ đông, do quyền mua thường gây pha loãng cổ phiếu, khiến giá trị cổ phiếu bị giảm.

Pha loãng cổ phiếu

Pha loãng cổ phiếu là tình trạng tỷ lệ sở hữu của cổ đông hiện hữu bị giảm khi công ty phát hành thêm cổ phiếu mới và phân bổ không đồng đều cho các cổ đông.

ProFinNguyễn Dương

Ví dụ về golden handcuffs

Tại Việt Nam, các chính sách còng tay vàng thường được áp dụng dưới hình thức tiền thưởng lương tháng 13 hoặc quyền mua cổ phiếu - ESOP.

Lương tháng 13

Bản chất tháng lương thứ 13 là khoản tiền thưởng của doanh nghiệp. Chính vì vậy, tùy vào mỗi doanh nghiệp mà cách tính lương tháng 13 sẽ có sự khác nhau. Thông thường các công ty chỉ trả lương tháng 13 cho người lao động có thời gian làm việc trên 12 tháng, và có thể quy định các điều kiện phụ như phải đạt đủ KPI và không vi phạm nội quy công ty.

Mức thưởng cũng tùy thuộc vào từng công ty, thường được tính theo mức trung bình 6 hoặc 12 tháng lương gần nhất của người lao động.

Ví dụ: Từ tháng 01/01/2022 – 30/09/2022, mức lương cứng mà anh A nhận được là 12 triệu đồng/tháng. Từ tháng 01/10/2022-31/12/2022, tiền lương tăng lên là 15 triệu đồng/tháng. Theo chính sách công ty, tiền lương tháng 13 của anh A được tính bằng trung bình cộng 12 tháng lương gần nhất, như vậy:

Lương thưởng tháng 13 của anh A được nhận = [12 (triệu) x 9 (tháng) + 15 (triệu) x 3 (tháng)] / 12 (tháng) = 12,75 triệu đồng.

Như vậy, mức “lương tháng 13” cuối năm nhân viên A nhận được là 12 triệu 750 nghìn đồng.

ESOP

Tháng 3/2022, Công ty cổ phần đầu tư Thế Giới Di Động (MWG) phát hành hơn 19 triệu cổ phiếu ESOP, với giá phát hành là 10.000đ/cổ phiếu. Thời gian hạn chế chuyển nhượng lên đến 4 năm, sau mỗi năm sẽ có 25% số cổ phiếu đã mua sẽ được tự do chuyển nhượng. Tại thời điểm đó, giá thị trường của mỗi cổ phiếu MWG luôn ở mức trên 140.000 đồng, cao hơn gấp nhiều lần so với giá phát hành cho nhân viên. Nếu trong tương lai 4 năm tới giá cổ phiếu công ty không biến động nhiều thì một nhân viên mua 1.000 cổ phiếu ESOP có thể thu được một khoảng chênh lệch 130 triệu đồng.

Nguồn tham khảo:

1. https://www.wallstreetmojo.com/golden-handcuffs/h
2. ttps://www.indeed.com/career-advice/pay-salary/golden-handcuff
3. https://corporatefinanceinstitute.com/resources/career/golden-handcuffs/
4. https://www.investopedia.com/terms/g/goldenhandcuffs.asp#:~:text=Golden%20handcuffs%20are%20financial%20incentives,have%20exceptional%20or%20irreplaceable%20skills.