Quyết toán thuế #1: Có những loại quyết toán thuế nào?

Không ít thực tập sinh, nhân viên kế toán mới vào nghề thấy lạ lẫm khi nghe các anh chị có kinh nghiệm bàn về “Quyết toán thuế”. Đây là một thuật ngữ rất phổ biến và quen thuộc với người làm nghề, nhưng dễ làm người mới bối rối bởi nó có thể được sử dụng trong nhiều ngữ cảnh với ý nghĩa hoàn toàn khác biệt. Bài viết này hy vọng sẽ giúp các bạn kế toán mới vào nghề hiểu rõ hơn về “Quyết toán thuế”, tránh được sự nhầm lẫn trong tình huống thực tiễn.

Quyết toán thuế được nhắc đến khi nào?

Các trường hợp thường sử dụng thuật ngữ này bao gồm:

• Khai quyết toán thuế tài nguyên
• Khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp
• Khai quyết toán thuế thu nhập cá nhân
• Khai quyết toán thuế giá trị gia tăng theo phương pháp trực tiếp của nhà thầu nước ngoài
• Quyết toán với cơ quan thuế - thanh tra, kiểm tra thuế

Trong số đó, những nội dung liên quan trực tiếp đến doanh nghiệp và được người trong nghề đề cập đến thường xuyên nhất là: i) khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân của doanh nghiệp - hay còn gọi là khai quyết toán năm, và ii) quyết toán khi thanh tra, kiểm tra thuế, sẽ được tiếp tục thông tin chi tiết dưới đây.

1. Khai quyết toán năm

Khai quyết toán thuế là việc doanh nghiệp xác định số tiền thuế phải nộp cho một khoảng thời gian cụ thể và xác định. Khoảng thời gian ở đây có thể là:

1. Một năm tính thuế. Đây là thời gian phổ biến, áp dụng cho mọi doanh nghiệp hoạt động kinh doanh bình thường. Nói cách khác, hàng năm, công ty phải khai quyết toán một lần cho toàn bộ hoạt động trong năm.
2. Từ đầu năm tính thuế đến khi chấm dứt hoạt động. Đối với công ty ngừng hoạt động trước khi hết năm, công ty cần chốt số thuế phải nộp cho thời gian hoạt động trong năm. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng ngừng hoạt động có thể là giải thể, phá sản, chấm dứt hoạt động, chấm dứt hợp đồng hoặc tổ chức lại doanh nghiệp.
3. Từ khi phát sinh đến khi chấm dứt hoạt động. Trường hợp này tương tự như trường hợp 2) ở trên. Điểm khác biệt là thời điểm bắt đầu không phải từ đầu năm, mà là từ giữa năm, do có một số công ty mới thành lập giữa năm nhưng đã ngưng hoạt động trong cùng năm.

Vì sao phải khai quyết toán?

Một số loại thuế được thu trên cơ sở kết quả, tình hình thực hiện thực tế của cả năm. Theo đó, số tiền thuế được khai, nộp trong năm chỉ là số tạm tính. Khi kết thúc năm, hoặc kết thúc hoạt động kinh doanh, công ty mới có đủ thông tin để tập hợp, tính toán và thông báo cơ quan thuế về số tiền thuế phải nộp của năm tương ứng. Số liệu cả năm bao nhiêu, chênh lệch thừa/ thiếu so với số tạm tính ra sao sẽ được xác định, phản ánh qua việc khai quyết toán năm.

Nội dung công việc

Tổng hợp, rà soát dữ liệu, chứng từ để hoàn thiện, chốt sổ sách kế toán; lập và nộp báo cáo tài chính (có kiểm toán nếu thuộc trường hợp bắt buộc kiểm toán), tờ khai quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp, tờ khai quyết toán thuế thu nhập cá nhân, tờ khai giao dịch liên kết cho cơ quan chức năng.

Phạm vi thuế áp dụng

Thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế thu nhập cá nhân.

Các bên liên quan trực tiếp

Doanh nghiệp. Có thể có thêm sự tham gia của công ty kiểm toán độc lập (nếu thuộc diện phải kiểm toán).

Thời gian thực hiện

Trong vòng 03 tháng kể từ ngày kết thúc năm, hoặc 45 ngày kể từ ngày chấm dứt hoạt động. Vì lý do này mà tháng 1 đến tháng 3 hàng năm thường được dân kế toán gọi là “mùa quyết toán”.

2. Quyết toán khi thanh tra, kiểm tra thuế

Thanh tra, kiểm tra thuế là hoạt động của cơ quan thuế để kiểm tra, xác định lại việc thực hiện pháp luật về thuế của người nộp thuế. Mục tiêu là nhằm đánh giá tính đầy đủ, chính xác, trung thực nội dung các chứng từ, thông tin, hồ sơ mà người nộp thuế đã khai, nộp; đánh giá việc tuân thủ pháp luật về thuế và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Khi đề cập đến “quyết toán thuế”, dân kế toán thường hiểu theo nghĩa thanh, kiểm tra thuế nhiều hơn so với nghĩa khai quyết toán thuế ở trên.

Vì sao có quyết toán thuế?

Tại Việt Nam, việc tính toán, kê khai và nộp thuế được thực hiện theo nguyên tắc: người nộp thuế tự thực hiện và tự chịu trách nhiệm. Điều này có thể dẫn đến khả năng sai sót hoặc cố tình gian lận trong việc xác định nghĩa vụ thuế phải nộp. Chính vì vậy, khoảng vài năm một lần, cơ quan chức năng sẽ thực hiện thanh tra, kiểm tra hồ sơ thuế của công ty cho một hoặc nhiều năm về trước, để phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi sai sót và gian lận thuế.

Nội dung công việc

• Với cơ quan thuế: kiểm tra tình hình đăng ký, kê khai, nộp hồ sơ thuế xem có được thực hiện đầy đủ, đúng hạn, chính xác không. Kiểm tra số tiền thuế doanh nghiệp đã tính toán, kê khai có bị sai, thiếu không.
• Với doanh nghiệp: cung cấp hồ sơ, tài liệu, chứng từ, sổ sách kế toán theo yêu cầu của cơ quan thuế. Giải trình và chứng minh sự tuân thủ trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế.

Phạm vi thuế áp dụng

Tất cả các loại thuế phát sinh tại doanh nghiệp. Thông thường sẽ bao gồm: giá trị gia tăng, thu nhập doanh nghiệp, thu nhập cá nhân, thuế nhà thầu, hóa đơn. Việc kiểm tra chỉ một sắc thuế cụ thể cũng có nhưng ít gặp hơn.

Các bên liên quan trực tiếp

Doanh nghiệp, cơ quan thuế.

Thời gian thực hiện

Trong 10 ngày đối với kiểm tra thuế, 30-45 ngày đối với thanh tra thuế, tính từ ngày công bố quyết định thanh, kiểm tra. Thời hạn này có thể được gia hạn đối với các trường hợp phức tạp.

Trên thực tế, cơ quan thuế thường liên hệ doanh nghiệp để làm việc, giải trình trước khi ban hành quyết định thanh tra, kiểm tra chính thức. Ngoài ra, họ cũng xử lý hồ sơ trong nhiều ngày khác nhau, không liên tục. Do đó, thời gian tính liên tục từ khi nhận thông tin doanh nghiệp thuộc diện quyết toán cho đến khi hoàn tất sẽ dài hơn luật định.

Một số “mẹo” để nhận biết loại quyết toán thuế

Các chia sẻ dưới đây sẽ rất hữu ích để “người mới” nhận diện nhanh về nội dung đang được bàn luận trong đa số câu chuyện liên quan của dân làm nghề:

• Nếu từ “quyết toán” được nhắc đến trong khoảng thời gian tháng 1-3, thường nó sẽ là việc lập báo cáo tài chính và kê khai quyết toán năm.
• Nếu từ “quyết toán” được nhắc đến trong khoảng thời gian khác tháng 1-3, thường nó sẽ là đề cập đến việc doanh nghiệp bị thanh tra, kiểm tra thuế.
• Hãy để ý đến đối tượng liên quan được nhắc đến trong câu chuyện. Nếu có liên quan đến cơ quan thuế, cán bộ thuế thì đó là thanh tra, kiểm tra thuế.
• Hãy để ý đến nội dung công việc được nêu lên. Cách lập tờ khai, lên báo cáo tài chính, nộp báo cáo sẽ liên quan đến khai quyết toán năm. Cách giải trình, chuẩn bị hồ sơ, làm việc với cơ quan thuế chủ yếu là về thanh, kiểm tra thuế.